Sud u Strazburu utvrdio da su slavnoj atletičarki povrijeđena ljudska prava: Može li Kaster Semenja da pobijedi cijeli sportski sistem

Evropski sud za ljudska prava donio je presudu u korist južnoafričke atletičarke i dvostruke olimpijske šampionke Kaster Semenje, utvrdivši da nije imala pošteno suđenje u Švajcarskoj, gdje su nacionalni sudovi podržali kontroverznu odluku Svjetske atletike da joj zabrane takmičenje bez medicinskog snižavanja prirodnog nivoa testosterona.

U aprilu 2018. godine, Svjetska atletika (World Athletics) uvela je nova pravila koja se odnose na žene sa tzv. razlikama u razvoju pola (DSD – Differences of Sexual Development).

Prema tim pravilima, sportistkinje koje prirodno proizvode viši nivo testosterona od tipičnog ženskog raspona – a takmiče se u trkama na 400m, 800m i 1500m – moraju hemijskim ili hirurškim putem sniziti nivo testosterona ispod određenog nivoa da bi mogle da učestvuju u ženskoj kategoriji.

Ova pravila su najviše pogodila upravo Kaster Semenju, koja je godinama dominirala na 800 metara.

Semenja je odbila da uzima terapiju, nazvavši je neetičkom i štetnom po zdravlje. Zbog toga, od 2019. godine više ne može da se takmiči u svojoj najjačoj disciplini (800m). Njeni pokušaji da ospori ovu odluku pred Arbitražnim sudom za sport (CAS) i švajcarskim Saveznim sudom bili su neuspješni – što ju je na kraju dovelo pred Evropski sud za ljudska prava.

Sud u Strazburu je zaključio da su švajcarski pravosudni organi prekršili član 6. Evropske konvencije o ljudskim pravima, jer nisu Semenji pružili efektivnu zaštitu i pravo na fer pravni postupak. Sud nije ulazio direktno u sadržaj sportskih pravila, ali je snažno ukazao da države imaju obavezu da štite prava pojedinaca čak i kada su suočeni s pravilima međunarodnih sportskih tijela.

„Ovo je pobjeda za sve žene koje su nepravedno isključene i zaustavljene u svojim karijerama. Niko ne bi trebalo da bira između sporta i sopstvenog tijela“, izjavila je Semenja nakon objave presude.

Presuda iz Strazbura ne mijenja automatski pravila Svjetske atletike, ali predstavlja pravni presedan koji može uticati na njihovo buduće preispitivanje.

Potvrđuje da su pravna sredstva u Švajcarskoj bila nedovoljna da zaštite ljudska prava sportistkinje, otvara prostor za nove žalbe i pravne procese, kako u sportskim institucijama, tako i pred nacionalnim i međunarodnim sudovima.

Pravila o DSD sportistkinjama su od početka izazvala burne reakcije stručne javnosti, medicinskih udruženja i organizacija za ljudska prava. Mnoge analize ističu da su ta pravila selektivna, rodno problematična i disproporcionalno pogađaju žene iz Afrike.

Osim što sportistkinje moraju da trpe fizičke i psihološke posljedice medicinskih intervencija, često su i javno izložene, što ostavlja duboke posljedice po njihovo dostojanstvo.