Fudbal u doba fašizma: Nevjerovatna priča o hrabrosti i viziji žena iz Milana

Davna 1933. godina. Buđenje fašizma u Italiji, a grupa mladih žena prkosila je Musoliniju igrajući fudbal.

Ovo je priča koja je bila “zakopana” decenijama, sačinjena od hrabrosti i obožavanja sporta koji se i danas, nažalost, uglavnom definiše kao ‘muški’.

„Volim fudbalsku igru i to je trajna, a ne prolazna ljubav. Moje saigračice imaju toliko strasti i entuzijazma, naša vatra se nikada neće ugasiti,“ obećala je Rozeta Bokalini, jedna od prvih italijanskih fudbalerki te 1933. godine, u intervjuu za časopis “Calcio Illustrato”.

Neke priče blijede s vremenom. Druge nestaju jer neko ne želi da ih ispriča, ili da ih sasluša.

Nedavni uspjeh ženskog fudbala, na Evropskom prvenstvu u Engleskoj ovog ljeta, nije došao slučajno, već kao dug proces, u kome postoje duboke veze žena sa ovim stereotipno muškim sportom.

Strast za fudbalom je prije 90 godina dovela Rozetu i njene saigračice, grupicu mladih navijačica – “tifozina”, kako su ih tada zvali – iz Milana da stvore prvi ženski fudbalski tim Italije, Gruppo Femminile di Calcio (GFC, Ženska fudbalska grupa).

Njegov put je bio kratak, fašizam je ubrzo prekinuo njihove aktivnosti, koje su pale u zaborav, dok njihovu priču u roman nije pretvorila novinarka Korijere dela Sera Federika Senegini.

Ona je rekonstruisala prošlost na osnovu savremenih dokumenata, svjedočenja posljednjeg preživjelog člana tog tima i sjećanja rođaka igračica.

Tako se oživjela avantura djevojčica, čije je snove fašistički režim naglo prekinuo, na jedan od od najpodmuklijih načina na koji diktature funkcionišu – ne samo upotrebom svog zaštitnog znaka, nasilja i represije, već kroz sveobuhvatniju i možda dugoročnu strategiju, uništavanja očekivanja ljudi.

Italija je morala da čeka do 1968. godine da dobije prvu nezvaničnu žensku fudbalsku ligu, a do 1986. na takmičenje koje je osnovala zvanična federacija.
Milano, prvi mjeseci 1933.

Sestre Bokalini stupaju kao i uvijek na ledene kamene tribine Arene Ćivika, prateći podvige Đuzepea Meace.

To je strast koja spaja već udatu Đovanu, učiteljicu i majku, i tri neudate sestre Luizu, Martu i Rozetu, najmlađu od svih, još tinejdžerku, šesnaestogodišnjakinju.

Onda je neko iz njihovog kruga prijatelja – možda Nina Zaneti, takođe navijačica Intera– ​​dobila ideju:

Šta ako i mi igramo? Šta ako se i mi spustimo na taj teren i pokažemo da je i fudbal sport za mlade dame?

Tako su tri dame Bokalini i tridesetak njihovih prijateljica najavile nacionalnoj sportskoj štampi rođenje Ženske fudbalske grupe (GFC), prvog ženskog fudbalskog tima u Italiji.

Đovana pristaje da im pomogne kao direktor. Stvorena je prelijepa priča, napravljena od hrabrosti i inteligencije, koja će, nažalost, trajati samo nekoliko mjeseci.

Djevojke su dobile veliku podršku, kompanije “Cinzano”, koja im je sponzorisala dresove.

Rozeta, koja se školovala za učiteljicu, njena sestra Marta, krojačica, i njihova prijateljica Lozana Strigaro, prodavačica, uspjele su i da dobiju saglasnost Leandra Arpinatija, predsjednika Italijanskog olimpijskog komiteta i Italijanske fudbalske federacije (FIGC), da osnuju klub. Arpinati je već bio pridružen fašistima, ali je bio i pravi ljubitelj sporta.

Bio je spreman da prihvati „eksperiment“ ženskog fudbala, ali je i naglasio priznaje da “širenje ne bi bilo prikladno“, kako je tada pisala Gazeta delo Sport, pa je „dao dozvolu milanskom klubu da igra fudbal, ali privatno, odnosno u ograđenim prostorima i bez gledalaca”.

Obaveza da igraju iza zatvorenih vrata naravno nije bila jedina. Djevojke su morale da pribave i ljekarsko uverenje Nikole Pentea, šefa Instituta za atomsku biotipologiju i ortogenezu u Đenovi, jednog od najvećih centara koji rade na „naučnim” teorijama tog vremena, sa ciljem formiranja novog italijanskog naroda pod zastavom fašizma.

“Smatram da se sa medicinske tačke gledišta ne može nanijeti nikakva šteta estetici figure, niti ženskom stomaku, posebno reproduktivnim organima, od kontrolisanog fudbala, sve dok ne postoji takmičarski nivo koji bi podrazumijevao prekomjerne fizičke napore i pokrete mišića, koji su štetni za žensko tijelo“, napisao je Pente, uz zaključak:

„Fudbal – da, ali čisto iz zadovoljstva i umjereno. I samo za djevojke od 15 do 20 godina”.

Đovana, treća i najstarija sestra Bokalini i velika navijačica Intera, uvijek je podržavala i pratila djevojčice, ali uprkos velikoj strasti nije ni pokušavala da igra – bila je udata i ima dvoje djece, to bi bilo nezamislivo.

“Strah ljekara i partijskih lidera bio je da bi fudbal mogao da ugrozi plodnost igračica“, objašnjava novinarka Senegini.

“Zbog toga je GFC odlučio da stavi dječake na gol, na pozajmicu iz Interovog omladinskog tima, kako bi se izbjegao rizik od udara u ženske reproduktivne organe. U svakom slučaju, od trenutka kada su postale majke, sport nije postojao kao perspektiva“.

Da je fudbal smatran nedopustivim za žene bilo je očigledno iz komentara i novinskih članaka tog vremena, citiranih u Seneginijevoj knjizi, koja je definisala aktivnosti tima kao „anti-sport“, a ne kao fudbal.

“Brinulo se šta će sportistkinje raditi u ciklusu i naglasili da su fašističkoj Italiji potrebne dobre majke, a ne brutalne fudbalerke“, kaže Senegini, uz prilično “opasnu” opservaciju:

„Počela sam da radim na knjizi tokom Svjetskog prvenstva za žene“, kaže Senegini – „i bila sam iznenađena kada sam čula manje-više iste primjedbe iznijete skoro 90 godina kasnije!”

U svakom slučaju, 11. juna 1933. godine Rozeta, Marta i Lozana, zajedno sa drugim mladim djevojkama uspjele su da organizuju prvu fudbalsku utakmicu žena u Italiji.
Čak su i igrale pred velikim brojem ljudi, jer su u međuvremenu postale toliko poznate da su privukle navijače i gledaoce koji su hvalili to što su željele da pokažu da mogu, da budu samostalne i da razvijaju svijest kroz učešće u sportskim aktivnostima.

Igrajući, osjećale su se slobodne.

„I možda su iz tog razloga, nešto kasnije, fašisti željeli da shvate da su u ovoj divnoj igri, kao i u životu, oni bili ti koji su postavljali pravila”, zapaža Segenini.
Kada je Ahile Staraće postavljen za šefa Italijanskog olimpijskog komiteta situacija se promijenila.

„Za razliku od Arpinadija, on nije bio sportista i znao je još manje o ženama“, kaže Marko Đani, istoričar sporta.

„Njegovi kriterijumi su bili čisto politički: sport je morao da se iskoristi za stvaranje šampiona koji će dati prestiž fašizmu. Staraće je naredio zatvaranje GFC-a i poslao zvaničnike iz Italijanskog olimpijskog komiteta da ‘skeniraju’ timove, tražeći djevojke koje bi mogle da se transformišu u sportistkinje u drugim sportovima, olimpijskim ili onima koji su u svakom slučaju predviđali međunarodne turnire na koje bi Italija mogla da ode. Djevojkama je prekinut dah slobode, neposredno prije nego što su organizovale prvu utakmicu između ekipa iz različitih gradova”.

Vrijeme je ovu priču o predrasudama i borbi bacilo u zaborav, sve dok je istoričar Marko Đani nije “iskopao” da bi svako, u bilo kom dijelu svijeta, mogao da pomisli kako su 1933. Rozeta, Lozana, Nina, Marta… neke devojke u Milanu, u fašističkoj Italiji, bile hrabre borkinje protiv uobičajene i nepokolebljive misli, koje prevladavaju u danas da je fudbal muški sport.